• Sanal Müze

    • SEARCH EVENT

    Julıopolıs / Iulıopolıs

    Tarihi Kaynaklarda Juliopolis (Iuliopolis)

    Tarihi Kaynaklarda Julıopolıs (Iulıopolıs)

    Juliopolis’ten yazılı kaynaklarda çeşitli isimlerle bahsedilmektedir. Bunlardan biri olan Gordioukome, yerleşim yerinin Roma İmparatorluğu döneminden öncesine tarihlendiğini göstermektedir.

    Gordioukome’li Cleon köyü bir şehre dönüştürerek Actium Savaşında (MÖ 31) Marcus Antonius’a karşı birlikte savaştığı İmparator Augustus (MÖ 27 - MS 14) onuruna kentin ismini Juliopolis olarak (Ἰουλιούπολις) yeniden adlandırmıştır. Juliopolis, Galenus (MS 129 - c. 200/216) tarafından bahsedilen ve “buğdaydan daha aşağı ancak Trakya çavdarından daha üstün niteliğe sahip olan” zeopyros adlı bir tahılın üretildiği beş Bithynia şehrinden biri olmuştur. Ardından ise Galatia Prima’nın Piskoposluklarından biri haline gelmiştir. Kiliseye ait kayıtlarda Juliopolis’ten, MS 4. yüzyıldan itibaren bölgedeki piskoposluk merkezlerinden biri olarak bahsetmektedir.

    Image

    Juliopolis piskoposları MS 325’te Nikaia ve MS 451’de Khalkedon Konsillerine katılmıştır. 7. yüzyıla tarihlendirilen bir kaynak olan Chronicon Paschale, Juliopolis’ten Nikomedia, Nikaia ve Apameia ile birlikte Bithynia’da bulunan eskiden öneme sahip dört şehirden biri olarak bahsetmektedir. 9. yüzyılda Juliopolis, İmparator I. Basileios (MS 867-886) adına Basilaion olarak yeniden adlandırılmıştır. 11. yüzyıldan sonra ise şehre ait doğrulanmış bir kayıt bulunmamaktadır.

    Juliopolis’in konumu, şehrin gelişimine katkıda bulunan önemli faktörlerden biriydi. Birkaç antik seyahatnamede (c. MS 3-4. yüzyıllar) kaydı bulunan şehir, Hac ve askeri seferler için kullanılan, Konstantinopolis’ten Ancyra’ya ve hatta Levant’a kadar giden ve Hacı Yolu olarak bilinen rota boyunca Skopas Nehri (Aladağ Çayı) üzerinde yer almaktaydı. Genç Pliny’e göre kasaba tüm yolcuların geçeceği Bithynia girişindeki stratejik konumu sebebiyle bölgesel öneme sahipti.

    Image
    Image

    French, D.H. (2016). Roman Roads & Milestones of Asia Minor, Vol.4 The roads, Fasc.4.1 Notes on the Itıneraria. British Institute at Ankara, Electronic Monograph 10.

    Pliny’nin,  Perganum’a yazılan bir mektuptan bilindiği üzere, Hadrianus imparatorluğunun ilanından sonra Tarsus’a yakın Mopsucrene’den başlayan Roma’ya yolculuğunda Ancyra’dan sonra 11 Kasım 117 tarihinde Juliopolis’e varmıştır. Ayrıca doğu seferleri sırasında Septimius Severus (MS 193-211) ve Caracalla (MS 211-17) gibi Roma İmparatorları da bu güzergahı kullanmışlardır. 

    Yerleşimin gelişmesindeki bir başka önemli faktör ise Diocletianus (MS 284-305) döneminden 11. yüzyılın son çeyreğindeki Selçuklu fethine kadar Anadolu’nun en önemli şehirlerinden biri olan Ankara’ya yakınlığı ve bağlantısıydı. Galatia’nın başkenti olan Ankara, askeri üs ve birçok önemli yolun kesişim noktası olması nedeniyle gelişen bir ticaret merkeziydi. Ankara’nın bu konumunun, Hacı Yolu boyunca Juliopolis’ten geçen trafik yoğunluğuna da önemli etkileri olduğu düşünülmektedir.

    Julıopolıs’te Arkeolojik Araştırmalar

    Juliopolis Antik Kenti, Ankara’nın yaklaşık 122 km kuzeybatısında, Nallıhan İlçesi Çayırhan Mahallesinde, Eskişehir ile Sarıyar Barajı’nın inşası sırasında 1956 yılında sular altında kalan Sarılar ve Yardibi köylerinin yakınında konumlanmaktadır.

    Antik kentin su üzerinde kalan kısmı ise rezervuarın kuzeydoğu kıyısında bulunmaktadır.

    Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nin yürüttüğü kurtarma kazısı kapsamında incelenen bu alanın arkeolojik özellikleri arasında Skopas Nehri (Aladağ Çayı) tarafından doğu ve batı kısımları şeklinde ikiye ayrılan ve daha önceden bir köprü ile bağlı olan nekropoller, Doğu Nekropolü’nün batı tarafında Nikaia ve Nikomedia’dakine benzer opus mixtum tekniği ile inşa edilmiş olan kuzey-güney yönlü bir savunma duvarı ve Doğu Nekropolü’nde bir Erken Bizans dönemi kilisesinin kalıntıları bulunmaktadır.

    Procopius’a göre Iustinianus, sel sularının ana duvarı zayıflatmasını önlemek için Juliopolis’te ana duvarın 150 m uzağına başka bir duvar inşa ettirmiştir.

    19. ve 20. yüzyıllardaki bölgesel araştırmalar haricindeki yakın tarihli araştırmalar, Türkiye Elektrik Kurumu’nun bu bölgeyi kül depolamak için kullanmak istemesini takiben, Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nin 1991’de ilk kurtarma kazısını başlattığını göstermektedir. Daha sonra, mezarlarda bulunan Juliopolis basımı sikkeler ve David H. French’in alanın yakınında bulunan üç mil taşını kullanarak şehrin konumunu tanımlaması üzerine nekropolün Juliopolis ile bağlantılı olduğu anlaşılmıştır.

    Juliopolis Antik Kenti, 1991 yılından kazıların tekrar başlatıldığı 2009 yılına kadar ne yazıktır ki aktif olarak yağmalanmıştır. Bu anlamda 2009 yılında Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğünce tekrar başlatılan kazıların, tahribatı önlemek ve antik kent hakkında daha fazla bilgi elde etmek anlamında önemi büyüktür. 2009 ve 2021 yılları arasında (2014 yılı haricinde) bu çalışmalar, mevsimlik olarak devam etmiştir.

    Kazılar çerçevesinde yürütülen araştırma 2011-2014 yıllarında Akdeniz Üniversitesi Akdeniz Dillerini ve Kültürlerini Araştırma Merkezi (ADKAM)’nin epigrafik ve tarihi-coğrafi araştırmaları ile zenginleşmiştir. 

    Image
    Image
    Image
    Image

    Antik kentle ilgili yapılan araştırmalara Akdeniz Kültürel Miras Araştırma Derneği de (AKMAD) 2021 yılında bölgedeki kültürel miras bilincinin geliştirilmesine dönük çalışmalara katkı sunmak amacıyla dahil olmuştur.

    Yürütülen kazılarda gün ışığına çıkarılmış çok sayıda ve çeşitli envanterlik eserin bir kısmı Anadolu Medeniyetleri Müzesi Ankara Kazıları seksiyonunda Juliopolis vitrinlerinde sergilenmektedir. 

    2021 yılına kadar 764 mezar kazılmış olup rastlanılan en yaygın mezar tipi ise ana kayaya oyulmuş farklı tipte kapak sitemleri olan kaya oygu sanduka tipi mezarlardır.

    Bu, bölgenin jeolojisine ve alanın topoğrafyasına uygun bir özellik olup bu mezar tipini taş kapakların kullanıldığı doğrudan toprağa yapılan gömüler ve yine kayaya oyulmuş oda mezarlar takip etmektedir.

    Mezarlar; değerli ve yarı değerli mücevherler, madeni paralar, metal, cam, kemik ve seramik objeler dahil olmak üzere çeşitli mezar eşyaları ve şehrin sakinlerinin uyguladığı kültler ile ilişkili olduğu düşünülen geniş bir ikonografik repertuarı bir arada içermektedir. Birçok mezarda parfüm ve yağ kapları ile birlikte bulunan strigilisler ise Juliopolis’te bir hamam-gymnasium kompleksinin varlığını işaret etmektedir.

    Yararlanılan Kaynaklar

    Arslan, M. ve Metin, M. (Ed.) (2013). Juliopolis. Ankara: Ankara Kalkınma Ajansı.

    Büyükkarakaya, A.M., Alpagut, A., Çubukçu, E. ve Cavalli, F. (2018). Juliopolis (Iuliopolis) Antropolojik Araştırmaları: İlk Çalışmalar. Ankara Araştırmaları Dergisi Cilt 6, Sayı 2: 111-126, DOI:10.5505/jas.2018.43433

    Devecioğlu, Ü. (2013), Roma İmparatorluk Dönemi Juliopolis Şehir Sikkeleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gazi Üniversitesi, Ankara.

    Onur, F. (2014), Epigraphic research around Juliopolis I: a historical and geographical overview, Gephyra, 11, 65-83.

    Detaylı referans bilgisi için bkz. Büyükkarakaya, A.M., Vorobyeva, E., Dolmuş, M., Metin, M., Karadağ, D.K., Güleryüz, Ö., Doğan, E., Bütün, E., Ulusoy, İ. ve Sertalp, E. (2021). Juliopolis Dijital Arkeoloji Arşivi Çalışmaları. 1921-2021 Asırlık Çınar Anadolu Medeniyetleri 100 Yaşında kitabı içinde, Editörler: Yusuf Kıraç, Umut Alagöz, Zehra Fürüzen Taşkıran, Asuman Alpagut, Grafiker, Ankara; ss.323-338.